Onderzoeksprogramma 2007-2008 Album amicorum van Johan van Lynden en de contribuanten aan zijn album (1556-1578)

Korte beschrijving: mengvorm van ‘klassieke' studentenalbum en het, vooral in het Nederlands-Duitse grensgebied geliefde, vrouwenalbum
Het Album amicorum van Johan van Lynden, is het oudst bekende Nederlandse album amicorum. Het bevat bijdragen die voornamelijk in de jaren van voor 1556 - 1578 zijn verzameld.
Aanvankelijk is het opgezet als het album van de student Johan van Lynden, die er vooral korte inscripties in het Latijn in liet noteren, maar al snel moet het in bezit zijn gekomen van een jonge adellijke dame die op haar beurt bijdragen verzamelde. Veel daarvan, waaronder zo'n vijftien liederen, zijn in de volkstaal. Het album vormt op deze wijze een opvallend vroeg specimen van het album amicorum en verenigt twee typen in zich: het ‘klassieke' studentenalbum en het vooral in het Nederlands-Duitse grensgebied geliefde vrouwenalbum.

Achtergrond onderzoek
Door herkomst, datering en samenstelling vormt juist dit album een goed uitgangspunt voor onderzoek naar het ontstaan van het album als boektype, naar het Nederrijnse sociale netwerk waarbinnen het functioneerde en de tekstcultuur die er in is vastgelegd.
Volkstalige alba amicora met liederen zijn vooral door publicatie van het Repertorium van het Nederlandse Lied tot 1600 onder de aandacht van de wetenschappelijke wereld gekomen. De laatste jaren zijn er een paar publicaties over dergelijke alba verschenen en zijn enkele specimina in afstudeerscripties getranscribeerd en onderzocht. Toch betreft het vooral casuïstiek rond afzonderlijke alba. De publicatie rond het Album van Johan van Lynden beoogt daarom juist de ruimere culturele en literaire context centraal te stellen, waarbij juist dit vroege en exemplarische album een goed vertrekpunt vormt. Om dit mogelijk te maken is op diverse terreinen nader onderzoek vereist. Dat geldt onder meer voor het onderzoek naar de liederen en hun plaats in de tekstoverlevering.
Vrouwenalba staan op een bijzonder snijpunt van literaire tradities: ze bevatten liederen die direct lijken overgeschreven uit gedrukte bundels, ze bevatten liederen die een veel ruimere verspreiding kennen en op diverse plaatsen in het Nederlandse en Duitse taalgebied zowel in handschrift als druk bekend zijn, er staan liederen in die alleen uit enkele zeer verwante vrouwenalba bekend zijn, en ze bevatten unica.

Werkprogramma 2007-2009.
Maar terwijl goed in kaart is gebracht welke liederen ze bevatten, is maar nauwelijks onderzoek gedaan naar de tekstgeschiedenis en de aard van de overlevering. Iedere tekst afzonderlijk verdient nauwgezette studie: hoe verhoudt deze zich ten opzichte van andere versies van de dezelfde tekst, hoe is hij getekend door schriftelijke en/of mondelinge transmissie, zijn er sporen van bewuste bewerking?
Nauwgezet onderzoek van een complex netwerk van korte lyrische teksten kan ons veel leren over het functioneren van de literaire cultuur en infrastructuur in adellijke kringen uit de Nederlanden en het Nederrijngebied in de zestiende eeuw. Om dit onderzoek mogelijk te maken is het noodzakelijk een netwerk van verwante alba te bestuderen en de liederen hieruit te transcriberen.
Het komende jaar moet het Album van Johan van Lynden worden getranscribeerd, moet de paralleloverlevering nader in kaart worden gebracht en moeten de bronnen met deze overlevering worden onderzocht en gedeeltelijk getranscribeerd.

Doel onderzoek: publicaties
Het uiteindelijke doel is een wetenschappelijke elektronische uitgave van alle teksten en parallelteksten die inzicht biedt in de tekstgeschiedenis, die als ‘bijlage' gaat fungeren bij de papieren uitgave van het Album van Johan van Lynden. Deze uitgave, die voor het einde van 2008 gereed moet zijn, zal vervaardigd worden naar de meest recente inzichten op het gebied van ‘textual scholarship'. Voorts worden initiatieven genomen om rond de publicatie, die voorzien is voor 2011, het album en de cultuur waarbinnen dit functioneerde voor een groter publiek te presenteren (te denken valt aan concerten, een tentoonstelling).

Uitvoering onderzoek: rechtshistorici Radboud Universiteit Nijmegen
De uitvoering van het onderzoek staat onder leiding van Prof. dr. Johan Oosterman. De beoogde uitvoerenden, vier Nijmeegse (Onderzoeks) Masterstudenten, werken aan een transcriptie van het Album amicorum van Johan van Lynden, zijn ervaren op het gebied van handschriftenkunde en boekwetenschap, en zijn goed vertrouwd met de moderne teksthistorische discussies. Zij zullen hun werk uitvoeren onder begeleiding van de stuurgroep.

Stuurgroep Album Amicorum Johan van Lynden

• Prof. dr. Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse letterkunde, Radboud Universiteit Nijmegen,
• Prof. dr. Willem Frijhoff, emeritus hoogleraar Geschiedenis van de Nieuwe Tijd (1500-1870), Vrije Universiteit Amsterdam, en
• Twee bestuursleden.